MSDS چیست؟

   MSDS 

(Material Safety Data Sheet)

MSDS (Material Safety Data Sheet) چیست؟

بر طبق قوانین سازمان ایمنی و بهداشت حرفه ای امریکا [۱] OSHA ، هر تولید کننده بعد از تولید یک محصول یا یک ماده ی شیمیایی خاص، موظف است دیگران را در جریان خطرات و خواص آن ماده ی شیمیایی قرار دهد. 

به برگه هایی که اطلاعاتی در مورد خطرات بالقوه و روش ایمن کار با مواد به ما می دهد، اصطلاحا MSDS  یا “برگه ی اطلاعات ایمنی مواد” می گویند.

MSDS همچنین حاوی اطلاعات مفیدی در مورد کاربرد صحیح و ایمن ، روش نگهداری و انبارش ، روش صحیح حمل و نقل و واکنش صحیح در شرایط اضطراری در مقابل یک ماده یا یک محصول خاص است.

مسئولیت تهیه یMSDS  بر عهد ه ی کیست؟

در حقیقت تهیه ی MSDS یکی از مهمترین وظایف کارشناسان ایمنی و بهداشت می باشد  و معمولا از آن به عنوان “نقطه ی آغاز” در یک برنامه ی مدیریت ایمنی و بهداشت یاد می شود.

با همه ی این وجود ، در درجه ی اول ، مدیریت ارشد یک سازمان مسئولفراهم ساختن امکانات و شرایط لازم جهت تهیه  و انتشار MSDS و قرار دادن آن را در اختیار عموم استفاده کنندگان می باشد.

تهیه و تایید فنی آن بر عهده ی کارشناسان ایمنی و بهداشت می باشد.

تفاوت MSDS  با برچسب های ایمنی محصول چیست؟

  MSDSتا حدود زیادی با برچسب ایمنی روی محصول متفاوت است. یک برچسب ایمنی ممکن است مواردی کلی را در مورد خطرات بالقوه ی یک محصول یا ماده ی شیمیایی خاص بیان کند در حالی که MSDS  اطلاعات جامع تر و کامل تری را عنوان می کند.

در حقیقت MSDS می تواند به عنوان یک رفرنس برای تهیه ی برچسب ایمنی مواد نیز به کار رود.

به طور کلی می توانیم بگوییم که MSDS بدین منظور تهیه می شود که خطرات یک محصول را بیان کند و به ما بگوید که روش ایمن کار با آن محصول چگونه است.

چه اطلاعاتی باید در MSDS موجود باشد؟

قوانین ایمنی و بهداشت در هر کشور و صنعتی متفاوت می باشد و بر حسب آن کشور یا صنعت ممکن است MSDS های متفاوتی مشاهده کنیم.

به عنوان مثال در کشور کانادا یک MSDS حداقل باید ۹ مورد زیر را داشته باشد(بیشتر باشد مانعی ندارد ولی ذکر کردن ۹ مورد زیر الزامی است):

۱-      اطلاعات کلی محصول: نام محصول، نام تولید کننده ی آن، آدرس و شماره تلفن ضروری و اورژانسی.

۲-     اجزای خطرناک محصول.

۳-     خاصیت فیزیکی

۴-     اطلاعات مربوط به خطرات آتش سوزی یا انفجار محصول

۵-      اطلاعات واکنش پذیری: اطلاعات مربوط به ناپایداری شیمیایی محصول در شرایط مختلف و مواد شیمیایی که ممکن است با این محصول یا ماده واکنش خطرناک دهند.

۶-      اطلاعات سم شناسی : اثرات بهداشتی ماده یا محصول.

۷-     روش های پیشگیرانه [۳]

۸-     روش های کمک اولیه

۹-      اطلاعات تهیه ی سند [۴] : چه کسانی MSDS را تهیه کردند، در چه تاریخی و …. .

آیا MSDS باید حتماً ۱۶ قسمتی باشد؟

در اکثر کشورهای دنیا از MSDS های ۱۶ قسمتی استفاده می شود. اینMSDS ها ۱۶ دسته بندی مجزا  دارند.

بسته به نیاز و بسته به تشخیص کارشناسان ایمنی و بهداشت حرفه ای، ممکن است تعدادی از اجزای آن را کم یا زیاد کنند.

کم یا زیاد کردن اجزای یک MSDS تا حدود زیادی بستگی به گروه هدفی دارد که قرار است از آن MSDS  استفاده نمایند.

فرم ساده ی MSDS ۴ یا ۵ قسمتی می تواند بهترین گزینه برای گروه هدفی باشد که در تماس مستقیم با آن ماده یا محصولند. به عنوان مثال گروه  هدف کارگران و کارمندان یک شرکت. 

ولی فرم های با اجزای کامل ۱۶ قسمتی یا بیشتر معمولا در زونکن و در دسترس متخصصان ایمنی و بهداشت حرفه ای ، پزشکان و پرستاران حرفه ای قرار دارد.

اگر گروه هدف یک MSDS اشخاص غیر متخصص در زمینه ی ایمنی و بهداشت باشد، سعی کنید موارد زیر را حتما در این MSDS  ها قرار دهید:

- نام ماده ی شیمیایی

- خطرات عمومی آن

- کمک اولیه ی مورد نیاز در شرایط اضطراری

- روش انبارش و حمل و نقل

در مورد این گروه، اصل طلایی و مهم زیر را فراموش نکنید:

- از واژه های تخصصی استفاده نکنید. مثلا به جای ۲۰۰ سی سی آب ، بهتر است بنویسیم: “یک لیوان آب”.

تحقیقات روانشناسی نشان داده است که هرچه یک مطلب خلاصه تر، جذاب تر و ساده تر باشد میزان توجه به آن بیشتر است.

در مورد این گروه یک اصل طلایی دیگر را نیز به یاد داشته باشید:

- “MSDS تا جایی که ممکن است باید ساده و مختصر باشد.”

در صورتی که گروه هدف کارشناسان ایمنی و بهداشت باشد، هرچه MSDSجامع تر و در عین حال منظم و اصطلاحا جمع و جورترباشد، می تواند مفید تر باشد.

به هر حال در تهیه ی هر نوع MSDS ی موارد زیر را حتماً در نظر داشته باشید:

- قالب تهیه ی آن “آسان خوان” باشد[۵]. (اصطلاحا جمع و جور و شسته و رفته باشد!)

- جملات واضح داشته باشد. از جملات کنگ و چند پهلو در تهیه ی آن بپرهیزید.

- شیوه ی نوشتن آن “دسته بندی شده” باشد.

- تا جایی که ممکن است فهم آن آسان و از جملات مختصر استفاده شود.

- به یاد داشته باشید که مهم تر از تهیه ی یک MSDS، راحتی دسترسی و قابل فهم بودن آن است.MSDS در همه ی زمان ها و همه ی مکان هایی که ممکن است به آن نیاز باشد باید در دسترس باشد.

آیا نیاز است تمام اطلاعات موجود در یک MSDS را بدانیم؟

اصولا لازم نیست.چیزی که بسیار مهم است زمان درست استفاده از یکMSDS است.

قبل از استفاده از یک محصول یا ماده ی شیمیایی خاص، زمان درست استفاده  از یک MSDS است. این فرهنگ باید برای کارمندان یک سازمان جا بیفتد که قبل از استفاده از هر ماده ی شیمیایی و یا محصول خاصی ، خطرات آن را بشناسند و بدانند در شرایط مختلف چگونه در مقابل آن واکنش دهند.

آیا استفاده از یک MSDS  قدیمی مجاز است؟

در کشوری مثل کشور کانادا، قوانین ایمنی و بهداشت این کشور MSDS های با قدمت بیش از ۳ سال را قبول ندارد.

برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید به قانون WHMIS  کشور کانادا [۶]مراجعه نمایید. 

یک MSDS باید هر چند سال یک بار به روز شود؟

در کشوری مثل کشور کانادا، قوانین ایمنی و بهداشت این کشور عنوان می کنند که اگر در طی سه سال اخیر اطلاعات مهم و قطعی[۷]درباره ی یک ماده ی شیمیایی و یا محصولی خاص کشف شود، سازندگان آن محصول باید اطلاعات MSDS خود را به روز یا آپدیت کنند.

آیا کارفرما مسئولیتی در قبال تهیه ی MSDS دارد؟

 قوانین ایمنی و بهداشت در کشور کانادا کلیه کارفرمایان را ملزم می کند که برای محیط های کاری خود ، MSDS های به روز (با قدمت کمتر از سه سال)  در اختیار کارمندان خود قرار دهند.

در این کشور این الزام قانونی وجود دارد که تمام کارگرانی که به نحوی با مواد شیمایی در تماس هستند، کارفرما باید برای آن مواد MSDS های به روز و قابل دسترس تهیه نماید.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

برگه اطلاعات ایمنی مواد (MSDS)

نام ماده :آمونیاک                   

Top of Form

بخش اول : اطلاعات مربوط به اجزاء و شناسایی ماده شیمیایی مخاطره آمیز :

نام فارسی ماده شیمیایی :	آمونیاک	جرم مولکولی یا اتمی ماده :				03/17			CASNO					7664-41-7
نام لاتین ماده شیمیای :	AMMONIA								ICSC					414
نامهای دیگر :	-	فرمول شیمیایی ماده :				NH3			UN					1005
ماده شیمیایی ، اجزا و ترکیبات آن		حدود آستانه های مجاز شغلی معتبر جهانی و یا آستانه کشوری
		PEL(OSHA)				TLV(ACGIH)					حدود آستانه شغلی کشوری (AOE)					درصد عناصر تشکیل دهنده ماده شیمیایی
		STEL		TWA		STEL		TWA			STEL		TWA
		PPM	MG/M3	PPM	MG/M3	PPM	MG/M3	PPM		MG/M3	PPM	MG/M3	PPM		MG/M3
آمونیاک		-	-	35	50	35	24	25		17	35	-	25		-		-
-		-	-	-	-	-	-	-		-	-	-	-		-		-
-		-	-	-	-	-	-	-		-	-	-	-		-		-
-		-	-	-	-	-	-	-		-	-	-	-		-		-

بخش دوم : مخاطرات مواجهه با ماده شیمیایی :

انواع مخاطرات / مواجهه	خطرات حاد / علایم	پیشگیری	کمکهای اولیه / اطفاء حریق
حریق و آتش سوزی	قابل اشتعال	هرگونه شعله باز، جرقه و استعمال دخانیات ممنوع است .	در هنگام حریق استفاده از تمامی خاموش کننده ها مجاز می باشد .
انفجار	مخلوط گاز با هوا خاصیت انفجاری دارد .	استفاده از سیستم بسته، تهویه عمومی ، تجهیزات الکتریکی و روشنایی ضد انفجار .	در هنگام حریق سیلندرها را توسط اسپری آب خنک نگه دارید .
تماس شغلی	-	از هر گونه تماس بپرهیزید .	-

 

تماس تنفسی	احساس سوزش ،سرفه ،تنفس بریده ،تنگی نفس ، گلو درد ، علایم ممکن است به تاخیر بیفتد .	استفاده از تهویه عمومی ، تهویه موضعی یا حفاظت تنفسی	هوای تازه، استراحت ، قرار گرفتن به حالت نیمه نشسته ،در صورت لزوم تنفس مصنوعی ، به پزشک مراجعه کنید .
تماس پوستی	قرمزی ، سوختگی پوست ، تاول ، درد ، تماس با مایع باعث ایجاد سرمازدگی می شود .	استفاده از دستکش ضد سرما	در هنگام سرما زدگی :پوست را با آب فراوان بشویید ، لباسهای آلوده را از تن در نیاورید ، ٍبه پزشک مراجعه کنید .
تماس چشمی	قرمزی ، درد ، سوختگی شدید چشم	استفاده از نقاب حفاظ صورت یا حفاظت چشم همراه با حفاظت تنفسی .	ابتدا چشم را به مدت چند دقیقه با آب فراوان بشویید سپس به پزشک مراجعه کنید .
بلع و گوارش	-	خوردن ، آشامیدن و استعمال دخانیات در هنگام کار ممنوع است .	-

بخش سوم : اقدامات احتیاطی و دستورالعملهای لازم ایمنی در مواقع استفاده و جابجایی :

روش مقابله با ریزش و دفع ماده شیمیایی	روش نگهداری و انبار داری	بسته بندی و برچسپ گذاری
محل خطر را تخلیه کنید ، با یک کارشناس مشورت کنید ، محل را تهویه نمایید ، هرگز آب را مستقیماً روی ماده نریزید ، گاز را بوسیله اسپری آب از محل خارج نمایید ، حفاظت فردی را بوسیله لباسهای ایمنی ضد گاز مناسب شامل تجهیزات تنفسی انجام دهید .	در محل ضد آتش ٍ جدا از اکسید کننده ها ، اسید ها ، هالوژن ها، در محل خنک ، در اتاقی دارای تهویه مناسب نگهدای کنید .	علامت :T , N R:10 - 23 - 34 -50 S:1/2-9-16-26-36/37/39-45 کلاس خطر UN :2/3

بخش چهارم : اطلاعات مهم بهداشتی و فنی مربوط به کار با ماده شیمیایی :

مخاطرات فیزیکی	گاز از هوا سبک تر است .
مخاطرات شیمیایی	این ماده در ترکیب با نقره ، جیوه و اکسیدهای طلا ترکیبات حساس به ضربه تولید می کند ، این ماده یک باز قوی است و به شدت با اسیدها واکنش میدهد و خورنده می باشد ، این ماده به شدت با اکسید کننده های قوی و هالوژن ها واکنش می دهد ، این ماده به مس ، آلومینیوم ، روی وآلیاژهای آنها آسیب می رساند ، در هنگام حل شدن در آب تولید گرما می کند .
مخاطرات استنشاقی	این ماده در صورت انتشار در هوا سریعاً می تواند به تراکم زیان آور برسد .
راه های ورود به بدن	این ماده میتواند از راه استنشاق جذب بدن شود .
سرطان زایی :	NIOSH IDLH: 300 PPM	IARC: -	مقررات ملی : -
اثرات تماس کوتاه مدت (حاد)	این ماده برای چشم ها ، پوست و دستگاه تنفسی ایجاد خورندگی می کند ، استنشاق غلظت بالای ماده ممکن است باعث ایجاد ورم ریه شود ، تبخیر سریع ماده ممکن است باعث ایجاد سرمازدگی شود .
اثرات تماس بلند مدت (مزمن)	-

بخش پنجم : مشخصه های فیزیکی / شیمیایی :

نقطه جوش	-33 C	نقطه جرقه	-	حدود قابل انفجار در هوا	UEL: 28%	LEL: 15%	وزن مخصوص (وزن مخصوص آب = 1(	7/0
نقطه ذوب	- 78 C	حدود آتش گیری	651 درجه سانتیگراد	فشار بخار	1013 Kpa		دانسیته بخار (دانسیته هوا = 1(	59/0
میزان تبخیر			-		حلالیت در آب		54 گرم در 100 میلی لیتر
شکل فیزیکی		گاز مایع فشر ده		بو و رنگ	بیرنگ بابوی بسیار نافذ

بخش ششم : اطلاعات زیست محیطی :

این ماده برای آبزیان بسیار سمی است .

بخش هفتم : ملاحظات :

بسته به درجه تماس شغلی معاینات پزشکی دوره ای ضروری است.علایم ورم ریه اغلب ظاهر نمی شود تا اینکه چند ساعت بگذرد و علایم با انجام فعالیت جسمانی تشدید می شوند ، استراحت و معاینات پزشکی ضروری است ،درمان دارویی فوری و مناسب باید توسط یک پزشک صورت پذیرد ، سیلندرهای نشت کرده را برای جلوگیری از خروج گاز به حالت مایع ، نشت گیری کنید .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمونه برگه اطلاعات ایمنی مواد (MSDS)

نام ماده :                 

Top of Form

بخش اول : اطلاعات مربوط به اجزاء و شناسایی ماده شیمیایی مخاطره آمیز :

نام فارسی ماده شیمیایی :

جرم مولکولی یا اتمی ماده :

CASNO

نام لاتین ماده شیمیای :

ICSC

نامهای دیگر :

فرمول شیمیایی ماده :

UN

ماده شیمیایی ، اجزا و ترکیبات آن

حدود آستانه های مجاز شغلی معتبر جهانی و یا آستانه کشوری

PEL(OSHA)

TLV(ACGIH)

حدود آستانه شغلی کشوری (AOE)

درصد عناصر تشکیل دهنده ماده شیمیایی

STEL

TWA

STEL

TWA

STEL

TWA

PPM

MG/M3

PPM

MG/M3

PPM

MG/M3

PPM

MG/M3

PPM

MG/M3

PPM

MG/M3

بخش دوم : مخاطرات مواجهه با ماده شیمیایی :

انواع مخاطرات / مواجهه	خطرات حاد / علایم	پیشگیری	کمکهای اولیه / اطفاء حریق
حریق و آتش سوزی
انفجار
تماس شغلی

 

تماس تنفسی
تماس پوستی
تماس چشمی
بلع و گوارش

بخش سوم : اقدامات احتیاطی و دستورالعملهای لازم ایمنی در مواقع استفاده و جابجایی :

روش مقابله با ریزش و دفع ماده شیمیایی	روش نگهداری و انبار داری	بسته بندی و برچسپ گذاری

بخش چهارم : اطلاعات مهم بهداشتی و فنی مربوط به کار با ماده شیمیایی :

مخاطرات فیزیکی
مخاطرات شیمیایی
مخاطرات استنشاقی
راه های ورود به بدن
سرطان زایی :	NIOSH IDLH: 300 PPM	IARC: -	مقررات ملی : -
اثرات تماس کوتاه مدت (حاد)
اثرات تماس بلند مدت (مزمن)

بخش پنجم : مشخصه های فیزیکی / شیمیایی :

نقطه جوش		نقطه جرقه		حدود قابل انفجار در هوا	UEL:	LEL:	وزن مخصوص (وزن مخصوص آب = 1(
نقطه ذوب		حدود آتش گیری		فشار بخار			دانسیته بخار (دانسیته هوا = 1(
میزان تبخیر					حلالیت در آب
شکل فیزیکی				بو و رنگ

بخش ششم : اطلاعات زیست محیطی :

ا

بخش هفتم : ملاحظات :