کالای خطرناک

قوانین وآئین نامه های طبقه بندی مواد خطرناک

چکیده

تدوین قوانین حمل ونقل مواد خطرناک دارای یک قرن سابقه می باشد با وجود این هنوز درگوشه وکنار دنیا حتی درکشورهایی که پیشرفته ترین قوانین را دارا می باشند حوادث مواد شیمیایی و خطرناک روی می دهد و بشر و محیط زیست را مورد تهدید قرار میدهد. قوانین ADR,RID ، حمل ونقل دریایی و هوایی بین المللی تلاشی جهانی درجهت پیشگیری و کنترل این حوادث می باشد . نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهد طبقه بندی نه گانه سازمان ملل متحد مورد موافقت کشورها قرارگرفته و درقوانین حمل ونقل آبی ، جاده ای ، ریلی و هوایی یکسان می باشد . کشورهای مختلف از جمله ایران درتدوین آئین نامه ها واستانداردهای داخلی خود از همین طبقه بندی استفاده می نمایند .مشکل موجود عدم شناخت کافی این طبقه بندی توسط متخصصان دانشگاهی ، دانشجویان رشته های مرتبط با شیمی ، فروشندگان ، انبارداران وخریداران مواد شیمیایی ، امداد گران ، پلیس ، کارگران ، مهندسان کارخانه های فرآوری مواد شیمیایی و مردم می باشد. در این مقاله همچنین زیر شاخه های مواد خطرناک با توضیح بیشتر آورده شده است. کتاب های RID ، ADR و دیگر استانداردها موید لزوم یکنواختی این طبقه بندی می باشند و اظهارات گروه های مختلف اجتماعی مرتبط با مواد شیمیایی موید عدم آشنایی ایشان می باشد.

 

مقدمه

وجود هزاران نوع ماده شیمیایی و استفاده های مختلف از آن موجب گردیده که این مواد در کنار مزایا و خدماتی که برای انسان دارد سبب سلب آسایش و سلامتی او گردند.

با توجه به رشد روز افزون حمل و نقل کالا به وسیله خودروهای جاده ای اعم از حمل ونقل داخلی ویا صادرات ، واردات وبه ویژه ترانزیت و ازطرفی موقعیت خاص جغرافیایی ایران بعنوان پل ارتباطی بین اروپا وآسیا ونقش کلیدی وتعیین کننده آن درشکوفایی ورونق تجارت شرق وغرب می طلبد که ایران از این فرصت ها بنحو مطلوب بهره برداری ونقش خودرا درتعامل با کشورهای مستقل مشترک المنافع ( CIS ) و چین و ویتنام از یک طرف وکشورهای ترکیه وسوریه وسایرکشورهای خاورمیانه و اروپایی ازطرف دیگر ایفا نماید. در راستای اهداف مذکور در حال حاضر وزارت راه بطور همزمان درچند سازمان بین المللی عضویت داشته و برحسب مورد تابع مقررات مربوطه به ویژه شرایط و ضوابط کالاهای خطرناک می باشد[1] [2].

در این مقررات بایستی 5 محور اصلی مورد بحث قرار بگیرد که عبارتند از :

1. شناسایی و طبقه بندی کالاها

2. بر چسب ها و علائم ایمنی

3. وظایف و مسئولیت های افراد و واحدهای درگیر (صاحب کالا، و فرستنده کالا، پرسنل واحدهای اجرایی مرتبط با حمل کالاو ...)

4. مستندات و مدارک حمل کالاهای خطرناک

5. راهنمای اقدامات فوری برای شرایط اضطراری و بحرانی

بدین ترتیب می توان با نگرش سیستمی به حمل کالاهای خطرناک ،موجب افزایش ظرفیت ناوگان در حمل کالاهای خطرناک با ایمنی لازم و کافی گردید. تمامی کالاهای خطرناک در هریک از مقررات مذکور طبق فهرست توصیه شده از طرف سازمان ملل طبقه بندی شده اند و براین اساس هر کالایی که جزء کالاهای خطرناک محسوب گردد دارای یک کد چهار رقمی میباشد که به کد UN معروف است .

 

تعریف کالای خطرناک

عبارتند از مواد یا محصولاتی که در زمان جابجایی ، عملیات بارگیری یا تخلیه و نگهداری ممکن است باعث انفجار ، آتش سوزی ، خرابی تجهیزات فنی و سایرکالاها و نیز مرگ ، مسمومیت ، آسیب ، سوختگی ، تشعشع و یا بیماری انسان یا حیوان گردد.

 

کلاس کالاهای خطرناک

مواد و محصولات خطرناک از نظر خصوصیات و نوع خطرشان هم در مقررات ADR و همRID به 9 کلاسهای تقسیم می‌شوند. توضیح هریک از کلاسهای 9 گانه مذکور به شرح زیر می‌باشد :

 

کلاس1 – مواد منفجره و فرآورده های حاوی مواد منفجره

مواد و محصولات کلاس 1 به شش زیرکلاس و سیزده گروه تطبیقی دسته بندی می‌گردند که زیرکلاس ها باکد عددی و گروههای تطبیقی به صورت حروف نمایش داده می‌شوند :

زیرکلاس 1-1 : مواد وفرآورده های دارای خطرانفجار توده ای ( انفجار توده ای ،عبارت از انفجاری است که دقیقاٌ تمام بار مواد منفجره را در برمی گیرد. )

زیرکلاس 1-2 : مواد و فرآورده های دارای خطر پرتاب در هنگام انفجار ، با خطر انفجار توده ای .

زیرکلاس 1-3 : مواد و محصولاتی که داری خطرآتش گرفتن و نیز خطر جزئی انفجار و یا پرتاب و یا همه با هم بوده لیکن خطر انفجار توده ای ندارند.

زیرکلاس 1-4 : مواد و محصولاتی که در صورت احتراق یا آغازگری در هنگام حمل دارای خطر جزئی انفجار می‌باشند . از آنجایی که شدت انفجار توسط بسته بندی کاهش می‌یابد پرتاب قطعات به مقدار و یا فاصله قابل توجهی انتظار نمی‌رود.

زیرکلاس 1-5 : مواد دارای خطر انفجار توده ای ، که دارای آنچنان حساسیت کمی باشند که در شرایط معمولی حمل و نقل ، امکان ضعیفی برای آغازگری و یا انتقال وضعیت حریق به انفجار در آنها وجود داشته است. این مواد و محصولات حداقل نباید در صورت حریق خارجی منفجر شوند.

زیرکلاس 1-6 : محصولات دارای حساسیت فوق العاده پائین که خطر انفجار توده ای ندارند.

هر ماده یا فرآورده دربسته بندی معین صرفاً می‌تواند به یک گروه تطبیقی مربوط شود.

برخی از شرایط بسته بندی کلاس 1 در RID:

• بسته بندی بایدمواد واجسام منفجره را کاملا در بر گیردبه نحوی که مواد از جعبه بیرون نماندودر شرایط عادی حمل ونقل،تغییر دما،رطوبت و...باعث آتش سوزی نشود.

• سیستم بسته بندی محموله هایی که حاوی مایعات منفجره است، باید دوجداره و ضد آب باشد.

• بسته بندی جدار صندوقهای فلزی باید دارای قفل وبست مخصوص باشد.اگر سیستم قفل وبست به صورت مارپیچ باشد باید از وارد شدن مواد منفجره به جداره های مارپیچی جلوگیری شود.

• اجسام حاوی مواد منفجره که دارای پوشش خارجی نیستند ،باید به طور جداگانه کنار یکدیگر قرار گیرند، به طوری که از هرگونه ضربه یا ساییدگی و ضربه در امان باشد.

• بسته بندی های پلاستیکی نباید مستعد تولید یا جمع شدن بارهای الکتریکی باشند.

• اجسام منفجره بزرگ و سنگین که معمولاً کاربرد جنگی دارند و حاوی مواد منفجره نیستند، می توانند بدون جعبه حمل شوند.

• مواد منفجره نباید در بسته بندی های داخلی و خارجی قرار گیرند که در آنها، تفاوت بین فشارهای درونی و بیرونی ناشی از دما موجب انفجار یا شکستن محموله شود.

 

کلاس 2– گازهای متراکم ، مایع شده و یا حل شده تحت فشار

عبارتند از موادی که فشاربخارات آنها در درجه حرارت 50 درجه سانتیگراد بیش از 300 کیلو پاسکال بوده و یا اینکه درجه حرارت ( دمای ) بحرانی آنها زیر50 درجه سانتی گراد باشد.

مواد و محصولات این کلاس بر اساس مقررات به گروههای زیرتقسیم بندی می‌شوند:

• گاز متراکم شده

• گاز مایع سرد شده

• گاز حل شده در اثر فشار

• اجسامی که با فشار از گاز پرشده اند

• گازهایی غیر متراکم که تابع مقررات خاصی می باشد

• تانکر خالی

که با توجه به خصوصیت خطرناک موادشان به یکی از گروههای زیر اختصاص می یابند:

گاز اکسید کننده ( O )،گاز قابل اشتعال ( F) ،گاز سمی ( T )، گازسمی و قابل اشتعال ( T.F )،گاز سمی و خورنده ( C.T )،گاز سمی و اکسید کننده ( O.T)،گاز سمی و اکسید کننده و خورنده ( T.O.C )، گازسمی وقابل اشتعال و خورنده (‌T.F.C )

از جمله موادی که در این کلاس هستند می توان گاز طبیعی متراکم،گاز نفت،هیدروژن متراکم وسیلان و...را نام برد.

 

برخی ازشرایط بسته بندی کلاس 2 در RID:

• مواد تشکیل دهنده مخازن و قفل و بست آنها که ممکن است با محتوای مخازن تماس داشته باشد ،نباید با مواد موجود در مخزن ترکیبات خطرناک یا ساده ای انجام دهند.

• هر مخزن، فقط برای حمل گازی که برای آن طراحی شده است، می تواند مورد استفاده قرار گیرد .

• مخازن باید طوری ساخته شده باشدکه در برابر فشاری که ماده درشرایط عادی حمل و نقل متحمل می شود ،مقاوم باشند.

• هنگامی که مخازن با بسته بندی های خارجی آماده می شوند، باید به صورت استوار و پایدار در کنار هم قرار گیرند.

• گازهایی که در کپسولها حمل می شوندباید در یک بسته بندی خارجی با مقاومت کافی قرار گیرند.یک محموله نباید بیش از 75کیلوگرم وزن داشته باشد.

• مخازنی که برای پر کردن مایعات به کار می روند باید دارای یک درجه سطح مایع باشند.

• مخزن گازهایی که حمل می شوند، باید بتواند حرارت را در خود نگه دارد.برای نگهداری حرارت، مخازن باید به وسیله پوشش محافظت شوند.

• فندک و دستگاههای شارژ فندک باید طوری باشند که از خالی شدن تصادفی آنها جلوگیری شود.

 

کلاس 3– مایعات سریع الاشتعال

مواد این کلاس در مقررات عبارتند ازمایعاتی که حداکثر در دمای 20 درجه سانتیگراد مایع می‌شوند و فشاربخار آنها در دمای 50 درجه سانتیگراد حداکثر 300 کیلو پاسکال ( 3 بار ) بوده ودمای اشتعال آنها از 61 درجه سانتی‌گراد بالاتر نباشد.

مواد و محصولات این کلاس براساس خطرات ناشی از آنها به گروههای زیر تقسیم بندی می‌شوند:

a) مواد بسیار خطرناک

b) مواد خطرناک

c) مواد کم خطر

از جمله مواد این کلاس گازوییل،نفت خام،روغن سوخت،مشتقات نفت،قیر مایع،کروزون(نفت سوخت هواپیما)،نوشابه های الکلی حاوی بیش از 24%وکمتراز 70%الکل در حجم یک لیتر می باشد.

 

کلاس 4 – جامدات قابل اشتعال

بر اساس مقررات به سه زیر کلاس زیر تقسیم می شوند:

4-1 : مواد جامد سریع الاشتعال مانند خمیر آلومینیوم، پودر فلزات

4-2: جامداتی که در هوای گرم احتمال خود به خود سوزی دارند مانند فسفر سفید.

4-3 : موادی که در واکنش با آب گازهای قابل اشتعال متصاعد می‌کنند مانند سدیم.

 

برخی ازشرایط بسته بندی کلاس 4 در RID:

• گوگرد مذاب فقط باید در واگنهای مخزن داریا در کانتینرهای مخزن دار حمل شود.

• موادی که در بشکه های مقوایی یا پلاستیکی یاتخته های چوبی حمل می شوند،باید یک یا چند کیسه ضد آب داشته باشند.

• بسته ها باید طوری ساخته شده باشد که در حین حمل ونقل،از میزان آب یا ماده ضد جوشش کاسته نشود.

• در بسته های مرکب ،بسته های داخلی یا خارجی که از فلز ساخته شده ،قابل قبول نمی باشد.

• موادی که در مخازن حمل می شوند،بایدحداکثر فشار 300کیلو پاسکال را تحمل کند.

• خازنها نباید در دمایی حمل شوند که سدیم موجود در آنها به صورت مایع در آید،مگر آنکه مقام آگاه کشور مبدأ آن را تایید کرده باشد.اگر کشور مبدأعضو کشورهای متعهدCotifنباشد،شرایط حمل ونقل بایدتوسط مقام آگاه اولین کشوری که با Cotifقرارداد دارد ،تأیید و ارسال شوند.

 

کلاس 5 – مواد اکسید کننده

زیر کلاس5-1 : مواد اکسیدکننده

عبارتند از مواد اکسیدکننده ای که باعث تقویت آتش ، باعث اشتعال و یا مستعد برای اشتعال سایر مواد در نتیجه واکنش اکسید کننده گرمازا می‌باشند.

مواد و محصولات این کلاس براساس میزان خطرناک بودن به گروههای زیر تقسیم می‌شوند :

a) مواد با درجه خطر بالا

b ) مواد خطرناک

c ) مواد با درجه خطر پائین

موادی مانند نیترات سرب، نیترات باریم، اوره، نیترات پتاسیم، پراکسید هیدروژن، پراکسید سدیم و پراکسیدلیتیم در این زیر کلاس قرار دارند. 

زیر کلاس 5-2 : پراکسیدهای آلی 

عبارتند از موادی از نظر دمایی غیرثابت که در دمای عادی و یا بالا مستعد انجام واکنش گرمازای خودشتابنده می‌باشند .پراکسید های آلی از نظر خطرزایی (مبتنی بر مقادیر نهایی پراکسید در یک بسته) به هفت نوع تقسیم می شوند A، B ، C ، D ، E ، F ، G

برخی ازشرایط بسته بندی کلاس 5 در RID:

• واگنهای مخصوص بارگیری باید قبل از بارگیری با دقت تمییز شده واز هرگونه خرده های قابل احتراق(کاه،کاغذ،علوفه)پاک شود.

• در صورت استفاده ازجعبه های چوبی یا مقوایی،یک محموله نبایدبیش از 100 کیلو وزن داشته باشد.

• برای حمل موادی که به صورت مذاب هستند، باید در کنار جعبه مشخصات کالا ذکر شود.

• نیترات آمونیوم تنها در واگنهای مخزن داریا کانتینر های مخزن دار میتواند حمل شود.

• مخازن باید حداکثر فشار 2.1مانومتریک را تحمل کنندوضخامت جداره نباید کمتر از 3میلیمتر باشد.

 

کلاس 6- مواد سمی و عفونی

زیر کلاس 6=1 : مواد سمی

عبارتند از مواد سمی که براساس اطلاعات موجود درخصوص میزان تاثیرشان بر روی انسان و یا برپایه آزمایش بر روی حیوانات به هنگام ورود از طریق مجاری تنفسی ، پوست یا دستگاه گوارش در یک نوبت و یا تاثیر کوتاه مدت آنها در مقادیر نسبتاً کم می‌تواند برای سلامتی مضر بوده و منجر به مرگ انسان گردد.

مواد و محصولات این کلاس براساس میزان خطرناک بودن ( میزان سمیت ) به گروههای زیر تقسیم می‌شوند :

a) مواد شدیداً سمی

b ) مواد سمی

c ) مواد کمی سمی

موادی مانندسیانور هیدروژن،مایع سمی ضدعفونی،مواد وترکیباتی که استفاده آفت کش دارند،موادی که برای ساخت مواددارویی ویا در آزمایشگاه کاربرد دارد در این زیر کلاس قرار دارند.

برخی ازشرایط بسته بندی کلاس 6-1در RID:

• موادی مانند سیانور هیدروژن که در مخازن حمل می شودباید در فشاری برابر حداقل 6/0مگا پاسکال آزمایش شده باشدوکاملا از پوشال پوشیده شده باشد.

• مخازن بزرگ مخصوص مواد فله باید در واگنهای مسقف حمل شود .

• بسته های خالی تمیز نشده باید به همان صورتی بسته شوند که موقع پر بودن بسته بندی شده اند.

زیر کلاس 6 -2: مواد عفونی 

آن دسته از موادی که حاوی میکروارگانیزم های دارای قابلیت زیستی که به صورت مستدل مستعد ایجاد بیماری انسان و یا حیوان شمرده می شود.

مواد این کلاس به روش زیر طبقه بندی می شوند:

A : مواد عفونی دارای ریسک زیاد

B : مواد عفونی

C : ظرف خالی پاکسازی نشده

موجوادتی که به صورت ژنتیکی تغییر یافته و عفونی اند و مواد زاید بیمارستانی عفونی در این زیر کلاس هستند.

برخی از شرایط بسته بندی کلاس 6-2 در RID

• بسته بندی های داخلی مواد عفونی نباید در بسته بندی های داخلی که حاوی کالاهای دیگر است، قرار گیرند.

• اگر مواد این کلاس در واگن پخش شد درصورتی می توان از واگن مجددا استفاده کرد که آن را کاملا تمیز نمود و در صورت امکان آن را کاملا ضد عفونی نمود .قسمتهای چوبی واگن باید کاملا برداشته و سوزانده شوند.

• محموله های مواد این کلاس باید طوری بارگیری شود که به آسانی قابل دسترس باشد.

• محموله های مواد این کلاس که در دمای معینی بایدحمل شوند، فقط در واگن دربست قابل حمل می باشند.

 

 

کلاس 7 ــ مواد رادیواکتیو

مواد رادیواکتیو، مواد قابل شکافت ، مواد خام رادیو اکتیو (اورانیوم و توریم غنی شده وکانی ها وکنستانتره های آنها ) و تمامی انواع سوخت هسته ای که طبق مقررات مجاز به حمل می‌باشند درصورتی انجام پذیر است که موافقت راه آهن های در گیر در حمل، اخذ شده باشد.

بسته به نوع اشعه این مواد به سه گروه تقسیم می شوند:

گروه اول ذرات آلفا – بتا – و یا اشعه گاما

گروه دوم اشعه نیترون و ترکیب اشعه نیترون و گاما

گروه سوم ذرات آلفا بتا

بسته به شدت اشعه بسته بندی مواد رادیو اکتیو به چهار طبقه حمل و نقلی تقسیم می شود که هر کدام از آنها دارای اتیکت مخصوص است .اتیکتها باید واضح نوشته شوند و از فاصله 1 متر خوانا باشند. طبقه مواد، با خطوط عمودی قرمز شکل بر روی برچسب کشیده می شوند.

 

برخی ازشرایط بسته بندی کلاس 7 درمقررات RID

• کانتینر حمل این نوع کالاها باید دارای ویژگی هایی از جمله حفاظ ثابت، استحکام و مقاومت کافی باشد.

• بسته های بار دارای روکشی باشد که مانع از دسترسی افراد غیر مجاز به آن گردد.

• هیچگونه عملیات بارگیری یا تخلیه مابین شروع و پایان ارسال وجود ندارد.

• هر علامت خطری که ارتباطی با محتویات ندارد باید برداشته شود.

• برچسب ها باید در هر چهار طرف کانتینرها یا روی دو طرف کانتینرهای مخزن نصب شود.

• در هر علامت خطر باید حداکثرفعالیت کلی تمام محتویات ماده رادیو اکتیو قید شود.

• واگنهای وکانتینرهای مخزن دارباید از سمت خارج دارای رونویسی خواناوغیر قابل پاک شدن با ذکر وزن کل مجاز آنها باشد

• در صورت ارسال مواد رادیو اکتیو به صورت بسته بندی شده و یا بسته بندی نشده، علامت خطر نمونه 7D به صورت عمودی در دو جانب و پشت واحد حمل قرار داده می شود.

• حمل بارهای رادیواکتیو بسته بندی نشده (فله ای)مجاز نیست.

• مواد واجسام رادیواکتیوکه خطر تشعشع بسیار محدودی را ایجاد میکنند،می توانند دربسته بندی های ساده حمل شوند،مانند موادرادیواکتیو غیر قابل شکافت

• مجموعه بسته بندی باید دارای رو نویس رادیواکتیویته بر روی سطح داخلی به منظور پیش بینی برای باز کردن بسته بندی در مورد وجود رادیواکتیویته باشد.

 

کلاس 8 ــ مواد خورنده

مواد سوزآور و خورنده ای که بر روی بافت زنده پوست، غشاء مخاطی چشم اثر گذاشته و یا درصورت نشت می‌تواند باعث خرابی بارهای دیگر یا وسایل نقلیه حمل و نقل گردد و یا اینکه موجب نابودی آنها شده و از این طریق خطرات دیگری را به وجود آورند.

مواد و محصولات این کلاس از نظر میزان تاثیرگذاری به گروههای زیر تقسیم می‌شوند :

a) بسیار خورنده

b ) خورنده

c ) خورنده ضعیف

موادی به گروه خطر (a) مربوط می شوند که تاثیر گذاری آنها روی پوست سالم در مدت کمتر از 3 دقیقه باعث مردگی قابل رویت بافت پوست گردد مانند اسید سولفوریک (1831un)

موادی به گروه خطر (b) مربوط می شوند که تاثیر گذاری آنها روی پوست سالم در مدت از 3 تا 6 دقیقه باعث مردگی قابل رویت بافت پوست گردد مانند اسید هیدروبرومید(1788un)

موادی به گروه خطر (c) مربوط می شوند که تاثیر گذاری آنها روی پوست سالم در مدت از60 دقیقه تا 4 ساعت باعث مردگی قابل رویت بافت پوست گردد ماننداسید فسفریک(2834un)

 

مقررات عمومی حمل ونقل کالاهای خطرناک

حمل ونقل کالاهای خطرناک شامل حمل ونقل کالاهای خطرناک ویژه (کالاهای خطرناک کلاسهای1و7) وسایر کالاهای خطرناک (سایرکلاسها) می باشد که مقررات مشترک این دو گروه به شرح زیر می باشد:

• موادخطرناک با رعایت این مقررات و مقررات عمومی کشور درصورتی برای حمل قبول می شود که اولا وسایل مختصه حمل آنها را راه آهن داشته باشد و ثانیا طوری بسته بندی شوند که از مخاطره محفوظ بمانند. ضمنا درعین اینکه راه آهن کمال احتیاط رانسبت به حمل ونقل آنها مرعی می دارد چنانچه خطری روی داد ومواد خطرناک ازبین رفت جبران خسارت برعهده راه آهن نیست.

• اگر شخصی کالاهای خطرناک را برای فرار از پرداخت کرایه یا پرداخت کرایه کمتر یا فرار از رعایت مقررات عمومی یا به هر منظور در موقع تحویل بار به راه آهن ،کالای معمولی قلمداد کند علاوه برتعقیب قانونی و دریافت تفاوت کرایه ،یک برابر مبلغ کرایه هم بعنوان جریمه دریافت خواهد شد و هرگاه از این عمل در حین حمل و نقل خسارتی متوجه راه آهن یا کالاهای دیگری که با راه آهن حمل می شود روی دهد، مسئولیت و خسارت آن بدون قید و شرط بر عهده فرستنده و یا واسطه و متصدیان دیگری که در این امر از طرف صاحب بار دخالت داشته اند خواهدبود.

• تخلیه وبارگیری کالاهای خطرناک بایستی درخطوط تعیین شده ایستگاهها انجام شود وواگنهای واگذارشده پس ازتوقف علاوه براینکه باید به یکدیگرمتصل وترمزدستی های آنها مطابق مقررات بسته شده باشد ، بوسیله کفش خط نیزمحفوظ شوند وبا گذاردن علامت ایست، خط مذکور مسدودگردد.

تبصره: درصورتیکه امکان اتصال واگنها به یکدیگروجودنداشته باشد بایستی هرگروه ازواگنهای مستقرشده درخط بابستن ترمزدستی وقراردادن یک کفش خط برای آنها مهارشوند.

• جوشکاری واگنهای حامل کالاهای خطرناک ممنوع است.

• هنگام بارگیری ، تخلیه و مانور واگنهای حامل کالاهای خطرناک استعمال دخانیات ، افروختن چراغ یاآتش درنزدیک واگن یامحوطه ای که کالاهای خطرناک درآنجا قرارگرفته اکیدا ممنوع است.

• قبل ازواگذاری واگن جهت بارگیری کالاهای خطرناک باید واگنها کاملا بازدید وازهرنظر سالم وبدون عیب باشند.

• درواگنهای حامل کالاهای خطرناک که کف آنها چوبی است بایستی ازکفش ترمزکامپوزیت استفاده گردد . درغیراینصورت استفاده ازترمزهوای اینگونه واگنها ممنوع بوده وبیش از12 محورمتوالی واگن بدون ترمز نبایستی دریک قسمت ازقطارقرار بگیرد.

• حمل واگنهای حامل کالاهای خطرناک سریع الاشتعال(کلاس 3) با واگن حامل پنبه دریک قطار ممنوع است.

• مسئول یامتصدی ترافیک ایستگاه موظف است قبل ازانجام عملیات مانور باواگنهای حامل کالاهای خطرناک ،سرمانورچی را درجریان امرقرارداده وایشان نیزلکوموتیوران را مطلع نماید

• مسئول وقت ایستگاه موظف است قبل ازعملیات مانورواگنهای حامل کالاهای خطرناک ،درصورت داشتن فرد همراهی کننده ، نامبرده رانیزدرجریان امرقراردهد.حمل واگنهای حامل کالاهای خطرناک باقطارهای مسافری یامختلط ممنوع است.

• درصورت وجود واگن حامل کالاهای خطرناک رئیس قطار بایستی قبل از حرکت قطار از ایستگاه ضمن کنترل علائم خطرو برچسبهای الصاق شده بر روی واگنها ، مراتب خطرناک بودن محموله رابه اطلاع لکوموتیوران برساند و در صورتیکه هریک از واگنهای حامل کالاهای خطرناک فاقد علائم و برچسب باشد ، رئیس قطار موظف است پس ازمخابره تلفنگرام تا اولین ایستگاه تشکیلاتی ادامه سیردهد. حرکت این قبیل واگنها ازایستگاه تشکیلاتی بدون رفع نواقص مذکور ممنوع است.

• درصورت ایجاد حادثه برای قطارهای حامل واگنهای محتوی کالاهای خطرناک درخطوط برقی ،قبل ازهراقدامی بایستی برق شبکه بالاسری قطع گردد.

• اگردرنزدیکی انبارکالاهای خطرناک یاواگن های حامل این نوع کالاها ، آتش سوزی یا سانحه ای روی دهد بایستی اقدامات ایمنی رامطابق بادستورات کارت احتیاطی کالاهای خطرناک انجام داد.

تبصره : کارت احتیاطی کالاهای خطرناک بایستی دراختیار ایستگاه های تشکیلاتی ، کنترل نواحی و واحدهای ذیربط قرارگیرد.

• متوقف نمودن و انفصال واگنهای حامل کالاهای خطرناک درایستگاههای غیرتشکیلاتی درطول مسیر ممنوع است. در صورت ایجاد سانحه یامسدودی یا هرعامل دیگرکه توقف واگنها را تحمیل نماید، بایستی به محض رفع مشکل، واگن با اولین لکوموتیو اعزام شود. توقف واگنها بایستی درخطوط دور از ساختمانها و ابنیه و با بستن ترمزهای دستی براساس مقررات وگذاردن کفش خط و نصب تابلوی ایست انجام شود.

تبصره: توقف درایستگاههای تشکیلاتی بارعایت مقررات فوق بلامانع است.

• هرگاه لکوموتیوحامل کالاهای خطرناک به علتی قادربه حمل قطارنباشد ویاقطارنیاز به امداد داشته باشد کنترل اداره کل مربوطه بایستی ضمن اعلام به کنترل مرکزی با اولویت اول نسبت به تمامی قطارهای باری نسبت به امداد اقدام وبرای قطارهای دیگر نیز پیش بینی لازم رابنماید.

• مانور واگنهای حامل مواد محترقه بوسیله دست اکیداً ممنوع است و هنگام مانور قلاب این قبیل واگنها باید به قسمی بسته شوند که تامپونها به یکدیگر کاملا تماس داشته باشند. 

• حرکت دادن واگنهای مزبور با واگنهای دیگر به منظور مانور واگنهای متفرقه ممنوع است. 

• برای تشخیص واگنهای مسقف حامل مواد قابل انفجار و خطرناک می باید با الصاق برچسب مربوط آن را از سایر واگنها متمایز نمود. 

• موا د قابل انفجار و خطر ناک همیشه باید در واگنهای مسقف تمام فلزی در بست حمل شود که از ترمز آنها باید استفاده نمود.

• میزان حجم مواد قابل انفجار خطرناک که با وزن مجاز در یک واگن بارگیری می شود نباید از 4/3 حجم واگن تجاوز نماید.

• واگنهای مسقف حامل مواد محترقه و منفجره باید لااقل 8 محور از لکوموتیو فاصله داشته باشد و همچنین اینگونه واگنها باید یک واگن باردار از واگن حامل ریل و تیر آهن و لوله و محمولات امثال آن فاصله داشته باشد. 

• تنظیم و آرایش قطارهای حامل مهمات وکالاهای قابل انفجار که در واگنهای مسقف چوبی بارگیری شده است باید به نحوی انجام پذیرد که حداکثر بیش از 12 محور متوالی واگن بدون ترمز در قسمتی از قطار قرار نگیرد و همچنین وزن و طول و درصد وزن ترمز این قطارها باید با شرایط خط از مبداً‌ الی مقصد متناسب باشد. 

• به هنگام بارگیری واگن های حامل مواد رادیواکتیو فرستنده باید اقداماتی را انجام دهد که در سطح بیرونی دیواره واگن اشعه 20 و در فاصله 3 متر از سطح دیوارها 10 مگا رادیواکتیو در ساعت باشد

 

جمع بندی

پیوستن به شبکه عظیم حمل و نقل در منطقه و جهان نیازمند فراهم آوردن بسترسازی ها و ارتقاء توانمندی های کشوری در زمینه حمل ونقل و آگاهی از دانش و قوانین و مقررات بین المللی می باشد. لازمه آن تربیت نیروی انسانی متخصص درکلیه ارگانها و سازمان های ذیربط می باشد.لذا لازم است متخصصان به زبانهای انگلیسی تسلط داشته و کلیه قوانین بین المللی ترجمه و در اختیار این کارشناسان و متخصصان قرار گیرد. مقاله حاضر تلاشی است در جهت توضیح و تشریح این قوانین، تا کمکی باشد برای آگاهی متخصصان کشور. فهم بیشتر طبقه بندی نه گانه مواد خطرناک نیازمند انجام کارهای میدانی و کار با این کالاهای خطرناک می باشد.